Ο πίνακας «Η Αλήθεια που βγαίνει από το πηγάδι της» (1896) του Jean-Léon Gérôme κοσμεί το Musée Anne de Beauje στο Moulins της Γαλλίας.

Το κύριο θέμα του είναι η «Γυμνή Αλήθεια» και ο μύθος της Αλήθειας και του Ψέματος.

Πρόκειται για έναν μύθο του 19ου αιώνα που προκύπτει από μετάφραση ενός αφορισμού του φιλόσοφου Δημόκριτου: «ἐτεῇ δὲ οὐδὲν ἴδμεν: ἐν βυθῷ γὰρ ἡ ἀλήθεια».

Ο μύθος της Αλήθειας και του Ψέματος

Σύμφωνα με τον θρύλο του 19ου αιώνα, οι δρόμοι της Αλήθειας και του Ψέματος κάποτε διασταυρώθηκαν.

Το Ψέμα καλημέρισε την Αλήθεια: «Ωραία μέρα σήμερα». Η Αλήθεια για να βεβαιωθεί κοίταξε γύρω της, καθώς και τον ουρανό, και, όντως, η μέρα ήταν ωραία.

Περπάτησαν για λίγο μέχρι έφτασαν σε ένα μεγάλο πηγάδι γεμάτο νερό. Το Ψέμα βούτηξε το χέρι του στο νερό της και της είπε: «Ωραίο και ζεστό το νερό. Θες να κολυμπήσουμε μαζί;». Και πάλι, όμως, η Αλήθεια ήταν καχύποπτη. Δοκίμασε με το χέρι της το νερό και πράγματι ήταν ζεστό.

Μπήκαν και οι δυο στο νερό και κολυμπούσαν για πολλή ώρα, όταν το Ψέμα, βγήκε από το πηγάδι, φόρεσε τα ρούχα της Αλήθειας και εξαφανίστηκε.

Η Αλήθεια, θυμωμένη, βγήκε από το πηγάδι και, γυμνή, έτρεχε, ψάχνοντας για το Ψέμα, ώστε να πάρει πίσω τα ρούχα της.

Ο κόσμος που την είδε γυμνή, γύριζε το βλέμμα του αλλού -είτε από ντροπή είτε από θυμό.

Η Αλήθεια ντροπιασμένη μπήκε ξανά στο πηγάδι και έμεινε εκεί για πάντα. Από τότε, το Ψέμα γυρίζει ανενόχλητο, καμουφλαρισμένο σε Αλήθεια, ικανοποιώντας τις επιθυμίες των ανθρώπων. Δηλαδή, όσων δεν ήθελαν να δουν κατάματα, τη γυμνή αλήθεια…

Ο Jean-Léon Gérôme φιλοτέχνησε κι άλλους πίνακες με θέμα την Αλήθεια και το πηγάδι. Κάποιοι θεώρησαν ότι πρόκειται για σχόλιο σχετικά με την περιβόητη «Υπόθεση Ντρέιφους». Ωστόσο, η ιστορικός τέχνης Bernard Tillier υποστηρίζει ότι αποτελούσε μέρος της διατριβής του κατά του Ιμπρεσιονισμού.