Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε την Ελλάδα στις 23/3/2023 γιατί δεν μερίμνησε για τις υπερβάσεις της ημερήσιας οριακής τιμής για τα αιωρούμενα μικροσωματίδια PM10 (ΑΣ10) στη Θεσσαλονίκη, και στις 16/2/2023 για την υπέρβαση των ετήσιων οριακών τιμών διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ₂) στην Αθήνα! Επιπλέον στην ετήσια έκθεση IQAir 2022, η περιφερειακή ενότητα Θεσσαλονίκης έχει 7 στις 20 χειρότερες περιοχής της χώρας με διαθέσιμα στοιχεία PM2.5. Εντωμεταξύ τα όρια της Ε.Ε. είναι απαρχαιωμένα σε σχέση με τα επικαιροποιημένα και πολύ αυστηρότερα του Π.Ο.Υ.

{Στην καταδίκη της Ελλάδας για τις συστηματικές και διαρκείς υπερβάσεις της επιτρεπτής ημερήσιας οριακής τιμής για τα αιωρούμενα μικροσωματίδια PM10 (ΑΣ10) στη Θεσσαλονίκη, με άλλα λόγια για την υπερβολική ατμοσφαιρική ρύπανση στον αέρα της πόλης, από το 2005 (!) -με… διάλειμμα το 2013 (και… ίσως τα έτη 2015 και 2016)- έως και το 2019, προχώρησε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Τα συμπεράσματα της Κομισιόν είναι κόλαφος για την ποιότητα του αέρα στη Θεσσαλονίκη, αλλά και για τη μη συμμόρφωση της χώρας μας με τη σχετική Οδηγία και τις προειδοποιήσεις της ΕΕ, που φαίνεται πως αγνοήθηκαν ή, σε κάθε περίπτωση, υποτιμήθηκαν από τις ελληνικές κυβερνήσεις για περισσότερα από 10 χρόνια.

Η απόφαση καταδίκης για την κατάσταση στη Θεσσαλονίκη έρχεται λίγα μόλις 24ωρα μετά την έκθεση της IQAir, που αποτυπώνει με αντίστοιχα δραματικό τρόπο την κακή ποιότητα του αέρα σε πολλές περιοχές της πόλης και αναφορικά με τα αιωρούμενα μικροσωματίδια PM2.5 (ΑΣ2.5).

Το έκτο τμήμα του Δικαστηρίου αποφάσισε συγκεκριμένα να καταδικάσει την Ελλάδα γιατί διαπίστωσε ότι παρέλειψε, 

πρώτον, «να μεριμνήσει ώστε να μην υπάρξει υπέρβαση, κατά τρόπο συστηματικό και διαρκή, της ημερήσιας οριακής τιμής για τα ΑΣ10 από το 2005 έως και το 2012, στη διάρκεια του 2014 και, εν συνεχεία, εκ νέου από το 2017 έως και το 2019 στον οικισμό Θεσσαλονίκης (EL 0004), παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από τις διατάξεις του άρθρου 13, παράγραφος 1, σε συνδυασμό με το παράρτημα XI της οδηγίας 2008/50/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2008, για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη» και, 

δεύτερον, «να θεσπίσει από τις 11 Ιουνίου 2010 τα κατάλληλα μέτρα για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με την ημερήσια οριακή τιμή για τα ΑΣ10 στον οικισμό Θεσσαλονίκης (EL 0004), παρέβη τις υποχρεώσεις που επιβάλλει το άρθρο 23, παράγραφος 1, της εν λόγω οδηγίας, σε συνδυασμό με το παράρτημα XV αυτής, και, ειδικότερα, την υποχρέωση να μεριμνήσει προκειμένου τα σχέδια για την ποιότητα του αέρα να θεσπίζουν κατάλληλα μέτρα ώστε η περίοδος υπέρβασης της εν λόγω οριακής τιμής να είναι όσο το δυνατόν συντομότερη».

Το νήμα της καταδίκης αρχίζει να ξεδιπλώνεται 15 χρόνια πριν, από το 2005, όταν κατέστη υποχρεωτική η συμμόρφωση στις τιμές για τα σωματίδια PM10, δηλαδή για τα σωματίδια αεροδυναμικής διαμέτρου 10 μm. Το όριο ανοχής, σύμφωνα με την Οδηγία, έχει καθοριστεί σε 50 μg/m³ ημερησίως και δεν πρέπει να γίνεται υπέρβασή της περισσότερες από 35 φορές ανά ημερολογιακό έτος, καθώς και ότι δεν μπορεί να υπάρξει υπέρβαση της ετήσιας οριακής τιμής, η οποία καθορίζεται στα 40 μg/m³. Οποιαδήποτε τιμή πάνω από αυτά τα όρια καθιστά την ποιότητα του εισπνεόμενου αέρα «πολύ κακή», δηλαδή επικίνδυνη.

Αυτά τα σωματίδια ενοχοποιούνται για σειρά ασθενειών κυρίως του αναπνευστικού συστήματος (όπως κρίσεις άσθματος και πνευμονοπάθειες) και του κυκλοφορικού, καθώς και για την πρόκληση πρόωρων θανάτων. Υπάρχουν, δε, μελέτες που συνδέουν τη μακροχρόνια έκθεση στα σωματίδια αυτά με υψηλότερα ποσοστά θνητότητας από τον SARS-CoV-2.

Οι έλεγχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις τιμές αυτών των σωματιδίων στη χώρα μας άρχισαν το 2005, οπότε διαπιστώθηκαν από μετρήσεις υπερβάσεις στις οριακές τιμές για πολύ μεγάλο αριθμό ημερών. Απηύθυνε προειδοποιητική επιστολή στη χώρα μας το 2009 και συμπληρωματική προειδοποιητική επιστολή το 2013. Ακολούθησε ανταλλαγή έγγραφων αιτημάτων και απαντήσων, που δεν κάλυψαν την Κομισιόν, και το 2021 η Ελλάδα παραπέμφθηκε για την υπόθεση της Θεσσαλονίκης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο εν τέλει την καταδίκασε, ανακοινώνοντας χθες την απόφασή του.

Έως και 1 στις 3 μέρες του χρόνου αέρας-δηλητήριο στην ατμόσφαιρα της πόλης!

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, από το 2005 έως το 2019, στη Θεσσαλονίκη σημειώθηκε υπέρβαση της ημερήσιας οριακής τιμής από 39 έως 121 φορές, ανά οικείο έτος! Αυτές οι τιμές αντιστοιχούν σε ποσοστό υπέρβασης που κυμαίνεται από άνω του 10% για το 2017 έως σχεδόν 246% (!) για το 2006.

Αν και διαπιστώνεται σημαντική μείωση του αριθμού των ημερών υπέρβασης μεταξύ του 2008 (105 ημέρες) και του 2009 (39 ημέρες), εντούτοις παρατηρείται αύξηση μεγαλύτερη του 100% του αριθμού αυτού ημερών για το 2010, η δε ανοδική τάση συνεχίζεται, αν και λιγότερο έντονη, μέχρι το 2012. Το 2014 ο αριθμός των ημερών υπέρβασης μειώθηκε κατά 50% περίπου σε σχέση με το 2012. Μετά από νέα μείωση, το 2017, σε 39 ημέρες υπέρβασης της εν λόγω οριακής τιμής, διαπιστώνεται ανοδική τάση μέχρι το 2019, έτος κατά το οποίο οι ημέρες υπέρβασης της οριακής αυτής τιμής ανήλθαν σε 67.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της Κομισιόν, κατά τη διάρκεια των οκτώ συνεχόμενων ετών που προηγούνται του 2013, ήτοι από το 2005 έως το 2012, καθώς και κατά τη διάρκεια των έξι ετών που έπονται του 2013 διαπιστώθηκαν υπερβάσεις. Οι διαπιστώσεις της, μάλιστα, «δεν κλονίζονται» από το γεγονός ότι στη διάρκεια του 2013 δεν υπήρξε υπέρβαση.

Υπογραμμίζει, ταυτόχρονα, ότι «δεν μπορεί να καταλήξει σε συμπέρασμα» σχετικά με ενδεχόμενη υπέρβαση κατά τα έτη 2015 και 2016, γιατί τα στοιχεία υποβλήθηκαν… την άνοιξη του 2020 και «εξακολουθούν να μην είναι σε μορφή που καθιστά δυνατή την επαλήθευσή τους»…

Αφρικανική σκόνη και κρίση οι… δικαιολογίες της Ελλάδας

Από την πλευρά της, η Ελλάδα επιχείρησε να δικαιολογηθεί στηριζόμενη στις επιπτώσεις των μετεωρολογικών συνθηκών στη διακύμανση των επιπέδων ρύπανσης και των υπερβάσεων των οριακών τιμών, προβάλλοντας επιχειρήματα όπως οι υψηλές τιμές… αφρικανικής σκόνης, ως «επιπτώσεις των μετεωρολογικών συνθηκών», και η… οικονομική κρίση, ιδίως το διάστημα μετά το 2008, λόγω της στροφής των νοικοκυριών στη φθηνότερη θέρμανση, όπως η καύση τζακιών.

Ωστόσο η Επιτροπή αντέκρουσε τα επιχειρήματα αυτά, αποδεικνύοντας ότι, ακόμη και μετά την αφαίρεση της «ενδεχόμενης συμβολής των φυσικών πηγών», οι υπερβάσεις των επιτρεπόμενων ορίων εξακολουθούν να υφίστανται στη Θεσσαλονίκη. «Οι ιδιαίτερα δυσμενείς για τη διασπορά των ρύπων τοπογραφικές και κλιματικές ιδιαιτερότητες τις οποίες ενδεχομένως εμφανίζουν οι οικείες ζώνες και οικισμοί δεν μπορούν να απαλλάξουν το οικείο κράτος μέλος από την ευθύνη για την υπέρβαση των οριακών τιμών για τα ΑΣ10, αλλά, αντιθέτως, συνιστούν στοιχεία τα οποία, όπως προκύπτει από εδάφιο της Οδηγίας 2008/50, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο πλαίσιο των σχεδίων για την ποιότητα του αέρα τα οποία το κράτος μέλος οφείλει να εκπονήσει», απαντά ακόμη η Κομισιόν.

Η Ελλάδα, παράλληλα, επικαλείται τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση των υπερβάσεων, μεταξύ των οποίων την εκπόνηση σχεδίου για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Κεντρική Μακεδονία, αλλά και την υλοποίηση προγραμμάτων, όπως το «Κινούμαι Ηλεκτρικά» για την ηλεκτροκίνηση – το οποίο, παρ’ όλα αυτά, άρχισε να υλοποιείται το 2022. Εντούτοις, η Επιτροπή τονίζει ότι τέτοια μέτρα αποσκοπούν κυρίως στη μείωση των εκπομπών από την κυκλοφορία των οχημάτων, ενώ, όπως παραδέχθηκε (!) η Ελλάδα, η κύρια πηγή των επίμαχων επικίνδυνων σωματιδίων στην πόλη είναι οι οφειλόμενες στη θέρμανση εκπομπές. Εξάλλου, η Επιτροπή υποστηρίζει, χωρίς να αντικρούεται επ’ αυτού, ότι δεν έλαβε στοιχεία ή άλλες πληροφορίες σχετικά με τον αναμενόμενο αντίκτυπο των εν λόγω μέτρων, κατά παράβαση, μάλιστα, των απαιτήσεων της Οδηγίας.

Προβάλλει, δε, το επιχείρημα ότι μόνον δύο σταθμοί μέτρησης της Θεσσαλονίκης, από όπου γίνονται ατμοσφαιρικές δειγματοληψίες, στην περιοχή του πεζόδρομου της Αγίας Σοφίας και στο Κορδελιό, εξακολουθούσαν από το 2013 να δίνουν υπερβάσεις στις τιμές, που σημαίνει ότι «δεν είναι αντιπροσωπευτικά της ποιότητας του αέρα στη Θεσσαλονίκη».

Όμως, η Κομισιόν επισημαίνει ότι δεν υφίσταται όριο «de minimis» όσον αφορά τον αριθμό των σημείων δειγματοληψίας σε συγκεκριμένη ζώνη ή οικισμό στα οποία μπορεί να διαπιστωθεί υπέρβαση, παραπέμπτοντας σε νομολογία και σε αντίστοιχο επιχείρημα σε απόφασή της κατά της Ιταλίας για το ίδιο ζήτημα.

Σύμφωνα πάντα με την Επιτροπή, δεν είχε υιοθετηθεί κάποιο κατάλληλο σχέδιο για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα ούτε είχε ληφθεί κάποιο ουσιαστικό μέτρο με στόχο την ελαχιστοποίηση της διάρκειας των περιόδων υπέρβασης της εν λόγω οριακής τιμής.

Παράλληλα, η Ελλάδα ανέφερε ότι το ποσοστό συμβολής της θέρμανσης στις εκπομπές των σωματιδίων PM10 στη Θεσσαλονίκη ανέρχεται σε 76%, ενώ η συμβολή της κυκλοφορίας στις εκπομπές αυτές ανέρχεται σε 19%. Αντιθέτως, σύμφωνα με τη χώρα μας, οι επιπτώσεις της βιομηχανίας είναι μηδαμινές.

Το… ράπισμα της Κομισιόν συνεχίζεται, αφού επισημαίνει ότι το γεγονός ότι έχουν εντοπιστεί οι πηγές ρύπανσης δεν αρκεί, αλλά απαιτείται να αναφέρονται λεπτομερώς τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν. «Απαιτείται επίσης η εκτίμηση της σχεδιαζόμενης βελτίωσης της ποιότητας του αέρα και του αναμενόμενου χρόνου που απαιτείται για την επίτευξη αυτών των στόχων». Ωστόσο, όλα αυτά τα στοιχεία δεν έχουν κοινοποιηθεί στην Επιτροπή!}

➤ πηγή άρθρου του Πασχάλη Μεντίζη https://greenagenda.gr/θεσσαλονίκη-όπως-πεκίνο-χαστούκι-σε/

➤ επίσημο πλήρες κείμενο της απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στα ελληνικά: https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=271781&pageIndex=0&doclang=el&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=405876

➤ Στη Θεσσαλονίκη οι τρεις από τις πέντε περιοχές της χώρας με τη χειρότερη ποιότητα αέρα.
περισσότερα για την έκθεση IQAir 2022: https://greenagenda.gr/στη-θεσσαλονίκη-οι-τρεις-από-τις-πέντε/

➤ Δικαστήριο ΕΕ: Καταδίκη της Ελλάδας για υπέρβαση των ετήσιων οριακών τιμών διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ₂) στην Αθήνα: https://www.lawspot.gr/nomika-nea/dikastirio-ee-katadiki-tis-elladas-gia-ypervasi-ton-etision-oriakon-timon-dioxeidio-toy

ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΟΤΕΡΑ ΤΑ ΟΡΙΑ ΠΟΥ ΘΕΤΕΙ Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΙΣΧΥΟΝΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ 2030 ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: